برنج سیاه گونه‌ای از انواع برنج است که خواص زیادی دارد و در اقصی نقاط دنیا کمتر شناخته شده و بیشتر در کشور‌های چین، کره و شمال شرقی هند کشت میشود. در قدیم مقادیر اندک این برنج توسط کشور چین جمع آوری شده و از صادرات آن جلوگیری می‌‌شد اما امروزه در بسیاری از فروشگاه‌‌های سراسر جهان به فروش میرسد. بعضی از گونه‌‌های این برنج بدون گلوتن بوده و عطر خاص و مزه تقریباً شیرینی دارند. در ادامه با خواص این برنج که به جرئت میتوان گفت مفیدترین و پرخاصیت‌ترین نوع برنج است بیشتر آشنا خواهیم شد.
برنج سیاه یا
برنج ممنوعه چیست؟
برنج سیاه که به زبان ژاپنی اکا خوانده میشود و به معنای برنج ممنوعه است یک برنج با دانه‌هایی در اندازه متوسط و عاری از هرگونه گلوتن است. رنگ آن سیاه تیره و مزه آن شبیه به آجیل با ته‌مایه‌ای از مزه شیرین است.
برنج ممنوعه شامل انواع مختلفی زل برنج است که همگی به گونه اوریزا ساتیوا تعلق دارند. برنج سیاه تای یا برنج سیاه چسبناک دارای بافتی چسبناک است و اغلب در دسرها استفاده میشود. این نوع از برنج سیاه دارای مقدار بیشتری از آمیلوپکتین است و همین موضوع به آن‌ها بعد از پخته شدن حالتی چسبناک میدهد. برنج سیاه ژاپونی ترکیبی از برنج سیاه آسیایی کوتاه دانه و برنج ماهونی دانه متوسط است که در کنار یکدیگر رشد میکنند.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه فرنی در سریعترین زمان ممکن برا چهار نفر
ارزش غذایی
برنج سیاه
مقدار کالری برنج سیاه بالا نیست. به طور کلی یک وعده از این برنج تنها دارای 160 کالری است اما از طرف دیگر دارای مقادیر زیادی از مواد مغذی گیاهی به نام فلانویید است. علاوه بر این برنج سیاه منبع خوبی از فیبر، مواد معدنی و پروتئین‌های گیاهی است. مهم‌تر از همه برنج سیاه یا برنج ممنوعه دارای یکی از بیشتری مقادیر آنتی‌اکسیدان‌های نوع آنتوسیانین است. به طور کلی یک چهارم پیمانه از برنج سیاه ارگانیک بخارپز شده دارای ارزش غذایی زیر است.
- 156 کالری
- 32 گرم
کربوهیدرات - 4 گرم پروتئین
- 1/5 گرم چربی
- 2/3 گرم فیبر
- 0/7 میلی‌گرم
آهن
مهم‌ترین خواص
برنج سیاه یا برنج ممنوعه
تا به این جا تا حدودی با برنج سیاه و انواع و ارزش غذایی آن آشنا شدید. از نظر محتوای غذایی برنج سیاه را یک غذای کامل در نظر می‌گیرند و از این رو خواص زیادی برای سلامتی بدن دارد. در ادامه به مهم‌ترین خواص این برج اشاره شده است.
بیشتر بخوانید: طرز تهیه شوید پلو با ماهی به دو روش مختلف
حاوی آنتی‌اکسیدان
بسیاری از خواص برنج سیاه ناشی از وجود مقادیر بالایی از آنتی اکسیدان است. شاید تصور کنید که همه انواع برنج به دلیل کربوهیدرات بالایشان، غذای سالمی نیستند. در اینجا باید به شما بگوییم که لایه‌ی بیرونی دانههای برنج سیاه یا به اصطلاح سبوس آن، غنی‌ترین منبع آنتی‌اکسیدانی به نام سیانین است؛ تقریباً غنی‌تر از هر ماده غذایی است که تاکنون شناخته.
رنگ این برنج سیاه متمایل به بنفش است که درواقع خبر از میزان آنتی‌اکسیدان بالای آن میدهد درست مثل تمشک و قره‌قاط که رنگ تیره و آنتی‌اکسیدان زیادی دارند. منابع معتبری نشان می‌‌دهند که آنتوسیانین موجود در برنج قهوه‌ای، بیشتر از هر نوع برنج دیگری است.
جالب است بدانید همین آنتوسیانین به قدری مفید است که از بسیاری از بیماریهای شایع اما بسیار خطرناک امروزی پیشگیری میکند. مطالعات به روز دنیای علم نشان میدهد که آنتوسیانین نقش به سزایی در پیشگیری از بیماریهای قلبی عروقی، کاهش میزان التهاب و بهبود عملکرد مغز دارد از طرفی هم با از بین بردن رادیکالهای آزاد، بدن را مقابل سرطان ایمن میکند.
البته باید اضافه کنم که برنج سیاه آنتی‌اکسیدان مهم دیگری هم دارد؛ ویتامین ای (E) که برای زیبایی و سلامت پوست و چشمها و کارکرد هرچه بهتر سیستم ایمنی بدن و بسیاری از عملکرد‌های بدن لازم و ضروری است.
خواص برنج سیاه برای سلامت قلب
برنج سیاه به دلیل ارزش غذایی که دارد نقش مهمی را در سلامتی قلب ایفا خواهد کرد. مطالعات حاکی از آن است که برنج سیاه از رسوب چربی داخل عروق و تشکیل لخته‌های چربی پیشگیری میکند. به این شکل مسیر عروق باز بوده و خون به راحتی جریان می‌‌یابد در نتیجه احتمال بیماری‌ها و سکته قلبی به حداقل میرسد. از طرفی هم برنج سیاه با تنظیم میزان کلسترول بدن به خصوص کلسترول بد (LDL) نقش به سزایی در سلامتی قلب ایفا میکند.
خواص برنج سیاه در کبد و سم زدایی بدن
برنج سیاه خواص مهمی برای سلامتی و عملکرد کبد دارد. مطالعات نشان داده‌اند به لطف مقادیر بالای آنتی‌اکسیدان، برنج سیاه بدن و خصوصاً کبد را از انواع سموم مضر پاک‌سازی میکند.
مطابق آخرین آزمایشات انجام شده که طی آن به خرگوش‌های آزمایشگاهی برنج سیاه داده شد، مشخص شده است که این برنج باعث کاهش استرس اکسیداتیو (آسیب رادیکالهای آزاد)، بالا رفتن سطح آنتی‌اکسیدان‌های خون، سم زدایی کبد و سلامت عروق قلبی میشود. البته قائله به اینجا ختم نمی‌‌شود؛ مقادیر بالایی از ترکیبات ضد التهاب که در این نوع بخصوص از برنج وجود دارد، جلوی بسیاری از بیماری‌ها را گفته و مثل دارویی بسیار مفید عمل میکند.
بیشتر بخوانید: با کینوا چه غذایی میشه درست کرد؟ طرز تهیه خوراک کینوا و قارچ ساده و خوشمزه
بهبود عملکرد گوارشی و سلامت متابولیکی
برنج سیاه حاوی مقادیر قابل توجهی فیبر است. به همین دلیل نیز خواص زیادی برای دستگاه گوارش خواهد داشت. این فیبر از عارضه‌های گوارشی مثل نفخ و یبوست پیشگیری کرده و با چسبیدن به مواد زائد و سموم روده، آن‌ها را از بدن خارج کرده و باعث کارکرد هرچه بهتر روده‌ها میشود. از طرفی هم چون فیبر باعث افزایش قوام مدفوع می‌گردد، در موارد اسهال می‌تواند مفید باشد.
مقادیر بالای فیبر برنج سیاه، باعث میشود که با خوردن مقادیر کمی از آن سیرشده و تا وعده غذایی بعدی احساس سیری می‌‌کنید که برای کاهش وزن بسیار ایده آل است. تحقیقات صورت گرفته در سال 2014 نشان داد که انواع دانههای کامل (که پوست و گوشت و هسته آن‌ها مصرف شود مثل آرد کامل) تأثیرات مثبتی روی پارامتر‌های متابولیکی مثل مقاومت به انسولین و وزن دارند.
بدون گلوتن
مثل بقیه‌ی انواع برنج، برنج سیاه هم بدون گلوتن است. این می‌تواند نقطه قوت بسیار مهمی باشد چراکه امروزه به دلیل افزایش شمار افرادی که به گلوتن حساسیت دارند، مواد غذایی بدون گلوتن بسیار محبوب شده‌اند.
این افراد بعد از خوردن مقداری هرچند ناچیز از ماده حاوی گلوتن، حساسیتشان به‌صورت نفخ،یبوست، اسهال و در طولانی مدت لاغری مفرط و خطر سندرم نشت روده بروز میکند. پخت و مصرف برنج سیاه چه به‌صورت غذا چه مصرف آرد آن به عنوان جایگزینی برای گندم و جو، می‌تواند برای افراد حساس به گلوتن بسیار رضایت بخش باشد.
خواص برنج سیاه در پیشگیری از دیابت
استفاده از آرد‌های کامل، یعنی آرد‌هایی که در فرآیند تولید آن‌ها تمامی قسمت‌های دانه آسیاب میشود و سبوس دارند، تأثیر و خواص بسیار خوبی در پیشگیری از دیابت و چاقی دارد. از آن طرف کربوهیدرات‌های فناوری شده بدون فیبر و بدون آنتی اکسیدان هستند و نمی‌توانند از ورود سریع قند به داخل جریان خون جلوگیری کنند در نتیجه احتمال ابتلا به دیابت به شدت بالا می‌رود. در مقایسه با کربوهیدرات‌های فراوری شده، برنج سیاه از آنجایی که یک دانه کامل و سرشار از فیبر است، قند آن به آرامی جذب بدن شده و خطر چاقی و دیابت را بسیار پایین میآورد.
متأسفانه بیشتر رژیم ما ایرانی‌ها را برنج سفید تشکیل میدهد بر اساس تحقیقات صورت گرفته، احتمال ابتلا به دیابت نوع دو با مصرف برنج سفید نسبت به سایر انواع برنج‌های قهوه‌ای و سیاه به مراتب بالاتر است. پس در نظر داشته باشید که می‌توانید با جایگزین کردن نان سفید، برنج سفید و صبحانه‌های آماده که حاوی مقادیر بالایی شکر و شیرین کننده‌های مصنوعی هستند، با برنج قهوه‌ای و سیاه که دانههای کاملی محسوب می‌‌شوند می‌توانید هم از دیابت پیشگیری کنید هم تناسب اندامتان را حفظ کنید.
مناسب برای رژیم‌های لاغری
افراد پیش دیابتی (قند خون ناشتا کمتر از 110) و افراد دیابتی (قند خون ناشتا بیش از 110) و مبتلایان به سایر بیماریهای متابولیکی مثل مقاومت به انسولین، باید از آرد‌های کامل استفاده کنند و دانه‌ها را با سبوس آن‌ها مصرف کنند. برای تهیه برنج سفید سبوس آن جدا میشود تا رنگ سفیدش مشخص شود که به دلیل عدم وجود فیبر، پس از خوردن آن قند خون به‌سرعت بالا می‌رود.
همچنین افرادی که می‌‌خواهند وزن کم کنند، بهتر است به جای کنار گذاشتن برنج، دانههای کامل آن را مصرف کنند مثل برنج سیاه یا قهوه‌ای. سبوس برنج، فیبر و مواد مغذی‌ای دارد که شما را تا مدت زیادی سیر نگه می‌دارد و از پرخوری پیشگیری میکند. تحقیقات نشان میدهد انواع برنج‌ها، در صورتی که دانه آن‌ها تمام و کمال مصرف شود از مقاومت به انسولین و متعاقب آن دیابت و چاقی پیشگیری میکنند.
خواص برنج سیاه برای فشار خون
برنج سیاه با توجه به محتوای فیبری که دارد خواص زیادی برای درمان فشار خون بالا دارد. محتوای فیبر خوراکی موجود در برنج سیاه که مقدار آن زیاد هم است به نظر میرسد که نه تنها از طریق نگه داشتن فشار خون در حد نرمال بلکه از طریق کاهش میزان لیپیدها، تنظیم وزن بدن، بهبود متابولیسم گلوکز و کاهش التهاب‌های مزمن نیز به سلامتی بیشتر قلب و عروق کمک میکند.
خواص برنج سیاه در درمان آسم
از دیگ خواص برنج سیاه میتوان به نقش مثبت آن در درمان بیماری اسم اشاره کرد. در زمان آسم، راه‌های هوایی فرد بیمار دچار التهاب شده و تولید مایع مخاطی تشدید می‌‌یابد. مطابق آزمایشات صورت گرفته در این خصوص ثابت شده است که آنتی اکسیدان های نوع آنتوسیانین با کاهش التهاب و کنترل تولید مخاط می‌توانند درمانی برای آسم و پیشگیری از حملات آسمی باشند.
برنج سیاه مفید برای چشمها
برنج سیاه با توجه به مقادیر بالایی از آنتی اکسیدان که دارد می‌تواند خواص زیادی برای سلامتی چشمها در پی داشته باشد. آنتوسیانین که باعث رنگ سیاه این نوع برنج شده،یکی از مفیدترین آنتی‌اکسیدان‌ها برای تقویت بینایی است. آزمایشات صورت گرفته نشان داد آنتوسیانین تا حدود بسیار زیادی از آسیب چشمها در مقابل یک نوع نور مضر پیشگیری میکند.
به عملکرد بهتر مغز کمک میکند
برنج سیاه خواص زیادی برای مغز در پی خواهد داشت. بسیاری از محققان بر این باور هستند که استرس‌های اکسیداتیو تاثیر های قطعی بر عملکرد شناختی مغز دارند. از این رو آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند آنتوسیانین که به مقدار زیادی در برنج سیاه موجود است می‌تواند مقدار این استرس را کاهش دهد و سلامت مغز را تضمین کند.
مطالعه‌ای که توسط دانشگاه پزشکی بلغارستان صورت گرفته است نشان داد که آنتوسیانین عملکرد یادگیری و حافظه مغز را در آن دسته از موش‌ها تقویت کرده است که از کمبود هورمون استروژن رنج می‌برده‌اند. یک مطالعه بلندمدت 6 ساله که روی بیش از 16000 فرد بزرگ‌سال صورت گرفت به این نتیجه رسید که مصرف بلند مدت آنتی اکسیدان نوع آنتوسیانین می‌تواند نرخ زوال قدرت شناختی را به میزان 2 تا 3 سال به تأخیر بیندازد.
برنج سیاه
بهتر است یا برنج قهوه‌ای؟
خب تا اینجا فهمیدیم که برنج قهوه‌ای و سیاه هردو از برنج سفید سالم‌تر هستند و خواص زیادی دارند اما برنج سیاه و برنج قهوه‌ای هم تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند که در پایین به آن اشاره می‌‌کنیم.
- یک سوم فنجان
برنج قهوه‌ای به‌صورت خام و نپخته، حاوی 226 کالری است در حالی که همان مقدار برنج
سیاه 200 کالری انرژی دارد. این میزان شاید در ابتدا کم به نظر برسد اما اگر زیاد
برنج مصرف کنید، همین 26 کالری باعث میشود در طول یک سال 1/5 کیلوگرم به وزنتان
اضافه شود. - در بررسی میزان
کربوهیدرات، چربی و پروتئین، برنج سیاه سالم‌تر از برنج قهوه‌ای است. میزان
کربوهیدرات برنج سیاه کمتر و پروتئین و فیبر بیشتری دارد و از این نظر، البته به جرئت
میتوان گفت برنج سیاه بیشترین مقدار آنتی‌اکسیدان و پروتئین را در بین تمام انواع
برنج دارد. این مقدار پروتئین و از طرفی میزان بالای آهن موجود در برنج سیاه، آن
را به انتخاب مناسبی برای افراد گیاه‌خوار تبدیل کرده. - میزان زینک و
فسفر برنج سیاه و قهوه‌ای به یک اندازه است اما برنج سیاه مقادیر به مراتب بیشتری
آهن دارد. - آنتی اکسیدان
نوع آنتوسیانین که باعث رنگ سیاه برنج میشود، در برنج قهوه‌ای وجود ندارد.
اگرچه مقادیر مواد معدنی موجود در این دو برنج زیاد با یکدیگر تفاوت ندارند، اما در دراز مدت همین تفاوت ناچیز تأثیراتشان را به‌خوبی نشان خواهند داد.
آیا برنج سیاه
عوارض هم دارد؟
مزیت‌های بیشمار برنج سیاه آن‌قدر زیاد است که شاید بسیار از افراد در خوردن آن افراط کنند؛ اما خوردن بیش از حد این برنج می‌تواند عارضه‌ای بر جای بگذارد؟ جالب است بدانید تا به امروز علم نتوانسته هیچ عارضه‌ای برای مصرف برنج سیاه بیابد. در هر صورت این برنج حاوی مقدار زیادی فیبر است که خوردن آن شاید در برخی موجب اسهال شود.
گرچه برنج سیاه خواص بسیار مفیدی دارد اما بهتر است مثل هر چیز دیگری در مصرف آن اعتدال را رعایت کنید. مصرف دانههای کامل نسبت به کربوهیدرات‌های فراوری شده تأثیر بسیار کمتری روی سطح قند خون دارد اما دقت کنید این تأثیر صفر نیست پس بهتر است حواستان به مقدار برنجی که مصرف می‌‌کنید باشد و با مصرف گوشت یا مواد دارای چربی و پروتئین همراه با آن، سرعت جذب قند برنج پایین‌تر هم می‌‌آید.
به تازگی دانشمندان دریافته‌اند با توجه به آب و خاکی که برنج در آن پرورش‌یافته، ممکن است بعضی از آن‌ها دارای سم آرسنیک باشند که برای از بین بردن آن بهتر است به ازای یک واحد برنج، 6 الی 10 واحد آب روی آن بریزید تا در آن بجوشد. این کار درصد زیادی از سم آرسنیک را از بین برده و آن را بی‌اثر میکند. البته محققین اروپایی نیز دریافته‌اند که آماده کردن برنج سیاه در قهوه ساز، باعث از بین رفتن سم آرسنیک میشود.
نحوه پخت برنج
سیاه
خب، سعی کنید این قسمت را به خوبی یاد بگیرید چون اگر می‌‌خواهید خواص برنج سیاه از بین نرود، باید روی پختن و دم کردن آن حساسیت به خرج دهید. از آنجایی که برنج سیاه فراوری نشده، طرز پخت آن کمی متفاوت است.
- قبل از پختن برنج، آن را از شب قبل در آب بخیسانید. این
کار به پخت سریع‌تر برنج بسیار کمک میکند اما اگر وقت کافی ندارید، می‌توانید یک
ساعت قبل از پختن برنج را در آب بریزید. - آبی که برنج را در آن خیسانده بودید دور ریخته و برنج به‌خوبی
بشویید. - به ازای هر فنجان برنج دو فنجان آب بریزید و سر قابلمه
را با دم‌کنی بگذارید. - برنج را زیر
دندان‌هایتان گذاشته و بافت آن را امتحان کنید ببینید آماده شده یا خیر.
کدام نوع برنج
سیاه بهتر است؟
اگر می‌‌خواهید
برنجتان خوب دم بکشد و دانه‌هایش از هم جدا باشد، انواع کشیده آن را انتخاب کنید
اما اگر می‌‌خواهید برنج کوتاه بوده و بافت خوبی داشته باشد و دانه‌هایش به هم
بچسبد، انواع متوسط تا کوتاه آن باب میل شما خواهد بود. در حین خرید دقت کنید که
دانه کامل باشد چراکه عمده خواص این برنج در سبوسش است.
سخن آخر
شاید بسیاری از ما ندانیم ولی برنج انواع و اقسام مختلفی دارد که برنج سیاه یکی از این انواع است. برنج سیاه که برنج امپراتور یا برنج ممنوعه نیز خوانده میشود به دلیل محتوای بالای مواد معدنی که دارد خواص زیادی برای سلامتی بدن به بار میآورد. در مصرف برنج سیاه باید احتیاط کرد که در بالا به عوارض احتمالی آن اشاره شد. انواع روش برای پخت برنج سیاه و مصرف آن وجود دارد.